De samenleving digitaliseert in rap tempo: we beeldbellen met de dokter, vragen medische gegevens op via een online portaal en bestellen onze medicijnen op een website. Handig toch? Ja, voor veel mensen wel. Maar er is ook een grote groep die niet meekomt in al dit digitale geweld, zij hebben onvoldoende digitale gezondheidsvaardigheden.
In het Digitale Gezondheidslab werken studenten en (vrijwilligers)organisaties samen aan het bevorderen van digitale gezondheidsvaardigheden, onder meer door actieonderzoek.
Ongeveer 25% van de Nederlandse bevolking komt niet goed mee met de digitalisering van de samenleving. Dit zijn mensen die bijvoorbeeld moeite hebben met internetbankieren, e-mailen of het inloggen met hun DigiD. Deze groep met lagere digitale geletterdheid heeft vaak ook mindere gezondheidsvaardigheden (Pharos 2022). Dit maakt het tot een grote, kwetsbare groep, aangezien zorg en sociale ondersteuning de komende jaren alleen maar digitaler worden.
Al deze technologie biedt kansen, maar is tegelijkertijd een risico: voor de kwetsbare groepen wordt de toegang tot essentiële zorg, ondersteuning en faciliteiten door deze digitale drempels juist alleen maar lastiger. Hoe gaan we dit klassieke Mattheus-effect voorkomen? Informele wijk- en dorpsinitiatieven kunnen hierin waarschijnlijk een belangrijke rol spelen.
Meerdere burgerinitiatieven, zoals de zogenoemde Bloeizones in Fryslân, richten zich op het digitaal vaardiger krijgen van mensen. Gelijktijdig met als doel de gezondheid te bevorderen. Een veel gehoord signaal bij de lokale initiatieven is dat men helaas niet altijd goed in staat is de meer kwetsbare mensen uit de gemeenschap te bereiken en mee te laten doen. Ook professionals uit het welzijnswerk, zorginstellingen en lokale overheden ervaren dit. Zij vragen zich af hoe de doelgroepen op een laagdrempelige en uitnodigende manier te bereiken, welke digitale toepassingen zich hiervoor het best lenen en welke activiteiten daarbij geschikt zijn. Voor dergelijke vragen kunnen ze aankloppen bij het Digitale GezondheidsLab.
Een eerste inventarisatie vanuit het Digitale GezondheidsLab in de Friese regio maakt duidelijk dat sommige lokale initiatieven al veel aan het experimenteren zijn. Er wordt echter nog weinig kennis en ervaring gedeeld tussen de verschillende ‘mienskippen’, terwijl dit ieders ontwikkeling duidelijk zou versnellen. Hierin neemt het Digitale GezondheidsLab een rol, waarbij we de OPHELIA-methodiek (Batterham, 2014) als kader nemen. Deze methodiek is er specifiek op gericht om vanuit de bestaande gemeenschap passende activiteiten te ontwikkelen gericht op digitale (gezondheids)vaardigheden.
Het DG-lab draagt bij aan het bijeenbrengen van betrokken partijen om vervolgens samen met de doelgroep oplossingen te verzinnen om digitale gezondheidsvaardigheden te bevorderen. Studenten werken in hier mee door (actie)onderzoek te doen samen met betrokken organisaties zoals de bibliotheek en andere (vrijwilligers)organisaties.
De eerste inventarisatie vanuit het Digitale GezondheidsLab heeft duidelijk gemaakt dat de Friese dorps- en wijkinitiatieven een onmisbare schakel zijn in de strategie om digitale gezondheidsvaardigheden naar een hoger plan te krijgen. Zij hebben letterlijk de benodigde straatwijsheid om op passende wijze de doelgroep te benaderen. Ze bieden bovendien de context om in co-creatie met de doelgroep een passend aanbod verder vorm te geven. Om het gesprek tussen vrijwilligers, betrokken professionals en de doelgroep te faciliteren is vanuit het DG-Lab een gespreksmodel ontwikkeld.
Lokale initiatieven kunnen hun activiteiten sneller door ontwikkelen wanneer er meer van elkaar geleerd wordt: er zijn veel creatieve ideeën en voorbeelden te vinden, maar deze kunnen meer onderling gedeeld worden. In dit kader zijn in 2023 een tweetal goed bezochte netwerkbijeenkomsten georganiseerd.
NHL Stenden is ook actief als coalitietrekker Basisvaardigheden binnen de Friese Preventie Aanpak. Via die weg kan het DG-Lab een bijdrage leveren aan effectieve aanpakken voor alle Friese gemeenten en het agenderen van digitale gezondheidsvaardigheden.
Digitale Innovatie in Zorg en Welzijn (NHL Stenden Hogeschool)
Hi!Noord
Healthy Aging Network Northern Netherlands (HANNN)
De Friese bibliotheken
Bloeizones
Sûnenz
Het Digitale GezondheidsLab wordt mogelijk gemaakt door Hi!Noord en uitgevoerd door het lectoraat Digitale Innovatie in Zorg en Welzijn, in samenwerking met onder andere bibliotheken, vrijwilligersorganisaties en zorg- en welzijnsorganisaties.
Contactpersoon voor het DG-Lab is projectleider Daniël Pit - Daniel.pit@nhlstenden.com
