80 tot 90% van de mensen die in een verpleeghuis verblijven, vertoont wel eens neuropsychiatrische symptomen. Daarbij is het vermoeden dat een gedeelte van deze symptomen te relateren is aan traumatische gebeurtenissen.
Met dit onderzoek hopen we in de nabije toekomst beter te kunnen voldoen aan de behoeften van mensen met vergevorderde dementie die in het verleden een traumatische gebeurtenis hebben meegmaakt.
Welke neuropsychiatrische symptomen bij patiënten met een vergevorderd stadium van dementie zijn te relateren aan potentiële traumatische gebeurtenissen en hoe kan deze kennis gebruikt worden bij het voorkomen of behandelen van deze symptomen en bij het verbeteren van de werkdruk van zorgprofessionals?
Traumatische gebeurtenissen, die ingrijpend zijn geweest en niet altijd (goed) verwerkt zijn, kunnen voor allerlei lichamelijke en psychische klachten zorgen. Dit worden ook wel psychotrauma of stressor-gerelateerde stoornissen genoemd, zoals post-traumatisch stresssyndroom (PTSS). Typische kenmerken van PTSS kunnen zijn: herbelevingen van de gebeurtenissen, nachtmerries, onrust, slecht slapen en angstgevoelens. Bij volwassenen jonger dan 60 jaar zijn deze klachten die horen bij PTSS vaak goed te herkennen en goed te behandelen. Bij mensen met dementie zijn deze klachten echter moeilijk te herkennen. Een traumatisch of (zeer) ingrijpend levensverhaal kan dan niet altijd meer goed verteld worden. Maar toch kan juist deze groep mensen stressklachten krijgen. In een verpleeghuis kan een traumatische voorgeschiedenis ook leiden tot gedragsproblemen, bijvoorbeeld omdat men het gevoel heeft opgesloten te worden.
De zorg voor deze groep mensen zou verder verbeteren indien we de symptomen beter kunnen herkennen die horen bij traumatische stress, waardoor we ook een betere ondersteuning zouden kunnen bedenken.
Met als uiteindelijke doel het verbeteren van de levenskwaliteit van mensen met vergevorderde dementie.
Deel 1 van het totale onderzoek betreft een crosssectioneel en single case onderzoek.
Bij het crosssectioneel onderzoek brengen we aan de hand van verschillende vragenlijsten het huidige functioneren van de patient in kaart, waarbij het gaat om verschillende neuropsychiatrische symptomen die mogelijkerwijs voor problemen zorgen.
We willen nagaan wat voor soort gebeurtenissen patiënt heeft meegemaakt en willen zien of, en zo ja: hoe, dit invloed heeft op de manier van reageren op huidige gebeurtenissen. Tevens is het doel het in kaart brengen van iemands persoonlijkheid of karakter met doel na te gaan hoe we qua ondersteuning en benadering zo goed mogelijk kunnen aansluiten op de patiënt.
Bij de single case studie gaan we, door te observeren. ook in op gedragingen die buiten de gestructureerde vragenlijsten vallen. Tegelijkertijd willen we nagaan of het gebruik van een bed sensor meerwaarde heeft in het kader van diagnostiek en interventie.
Deel 2 is nog niet uitgewerkt, wordt vervolgd.
Meer inzicht creëren in de specifieke symptomen die te relateren zijn aan (type) traumatische gebeurtenissen en hoe deze beter in kaart te krijgen middels vragenlijsten en sensortechnologie.
- Ouderen met psychische problemen, NHL Stenden hogeschool
- Dementie; neuropsychiatrische symptomen en gedrag, Hogeschool Rotterdam
- Kenniscentrum Zorginnovatie, Hogeschool Rotterdam
- Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE)
- Maastricht University
Neem voor meer informatie contact op met Jelte Woudsma
Mensen die psychisch ontregelen en daardoor in de ggz terecht komen krijgen te maken met diagnostiek. Diagnostisch onderzoek biedt inzicht in de oorsprong en het verloop van klachten, de impact ervan op het leven, en het effect op het functioneren en welzijn van de hulpvrager. Diagnostiek gaat verder dan alleen symptomen en richt zich onder meer op de persoon, diens omgeving, en diens capaciteiten. Het vereist daarom een op maat gemaakte benadering voor elke individu.
Afbeelding gegenereerd door DALL-E in opdracht van Lars Veldmeijer.
Onderzoek naar de doorleefde ervaring van mensen met psychisch lijden laat zien dat niet iedereen zich gezien en gevalideerd voelt in de huidige diagnostische praktijk. Dit heeft onder andere te maken met het gebruik van classificaties, de taligheid van de methoden zoals vragenlijsten en screeningsinstrumenten en de moeite die hulpvragers ondervinden met het onder woorden brengen van ervaringen van psychische ontregeling. In dit onderzoek wordt daarom onderzocht hoe we in co-creatie met professionals en mensen met doorleefde ervaring een innovatieve benadering kunnen ontwerpen die als alternatief kan dienen voor mensen die meer creatief en visueel ingesteld zijn. Daarnaast onderzoeken we hoe een dergelijke innovatieve benadering geïmplementeerd kan worden in het primaire proces.
Hoe kan de diagnostische ontmoeting tussen een hulpvrager en een hulpverlener van uit co-creatie ontworpen worden?
Looptijd 2022 - 2026
- Lars Veldmeijer
- Gijs Terlouw
- Jim van Os
- Job van 't Veer
- Nynke Boonstra
Neem voor meer informatie contact op met Lars Veldmeijer.
Dit onderzoek heeft een ontwerpgerichte benadering. Dit betekent dat het eindresultaat vooraf niet vaststaat, maar dat door het ontwerpen en testen van concepten toegewerkt wordt naar een betekenisvolle en passende benadering voor de praktijk. In het onderzoeksteam maken mensen met doorleefde ervaring deel uit van het expertpanel. In het expertpanel wordt op een gelijkwaardige manier de richting van het onderzoek bepaald. Door de ontwerpgerichte benadering is er ook ruimte om mee te bewegen met de complexiteit van het vraagstuk. Serendipiteit is een belangrijk element in het onderzoek; in de ontwerpprocessen worden ‘toevallige’ unieke inzichten op waarde geschat en gebruikt om het ontwerp van de innovatieve benadering te verbeteren. Het onderzoek heeft dan ook een iteratief karakter waarbij constant nieuwe inzichten vanuit wetenschappelijke-, professionele-, en ervaringskennis worden opgehaald door in co-creatie te ontwerpen, testen en evalueren in de praktijk.
De beoogde praktijkresultaten zijn één of meerdere innovatieve benaderingen voor in het diagnostisch proces en een methode die de praktijk in staat stelt om de benadering(en) in te zetten. Wetenschappelijk gezien zijn de beoogde resultaten om inzicht te geven in co-creatieve ontwerpprocessen in de ggz, en om de werkzame elementen en geleerde lessen te duiden vanuit wetenschappelijk-, professioneel- en ervaringsperspectief.
- Lectoraat Zorg & Innovatie in de Psychiatrie
- Lectoraat Digitale Innovatie in Zorg en Welzijn
- Master Health Innovation
- GGZ-VS
- UMC Utrecht
- NHL Stenden hogeschool
- KieN VIP
1. Veldmeijer, L., Terlouw, G., Van ’t Veer, J., Van Os, J., & Boonstra, N. (2023). Design for mental health: Can design promote human-centred diagnostics? Design for Health, 7(1), 5–23. Full article: Design for mental health: can design promote human-centred diagnostics? (tandfonline.com)
2. Veldmeijer, L., Terlouw, G., Van Os, J., Van Dijk, O., Van ’t Veer, J., & Boonstra, N. (2023). The involvement of service users and people with lived experience in mental health care Innovation through Design: Systematic review. JMIR mental health, 10, e46590. JMIR Mental Health - The Involvement of Service Users and People With Lived Experience in Mental Health Care Innovation Through Design: Systematic Review
3. Veldmeijer, L., Terlouw, G., Van Os, J., Van ’t Veer, J., & Boonstra, N. (2023). The frequency of design studies targeting psychosis and schizophrenia in mental health care innovation: A research letter of a secondary data analysis (Preprint). JMIR Mental Health. JMIR Preprints #54202: The frequency of design studies targeting psychosis and schizophrenia in mental health care innovation: A research letter of a secondary data analysis
Blogs van de hoofdonderzoeker over dit onderzoek:
1. De potentiële kracht van creatieve methoden in diagnostiek
2. Ervaringskennis is cruciaal voor innovatie in de ggz
3. De impact van de 'diagnostische relatie'
Podcast over dit onderzoek:
1. De noodzaak tot cocreatie in de GGZ – de persoonlijke missie van Lars
Bij mensen met dementie vormt deze ziekte een bedreiging voor de kwaliteit van leven.
Ze kunnen prikkels in hun omgeving moeilijk verwerken en onderscheiden. Dat kan leiden tot over- of onderprikkeling en het ontstaan van probleemgedrag, zoals roepen, dwangmatig gedrag, agressie of apathie. Vaak veroorzaakt dit overbelasting van de omgeving en is het aanleiding voor opname in een verpleeghuis.
Leidt inzet van de Qwiekup tot afname van onrustig, angstig of agressief gedrag, tot ontspannen ADL-begeleiding, minder gebruik van psychofarmaca en draagt het bij aan een positieve werkervaring van zorgmedewerkers ?
Interventies zoals dagelijkse activiteiten, contacten met anderen, zingeving, creëren van een herkenbare omgeving kunnen probleemgedrag verminderen en kan leiden tot een afname van antipsychotica gebruik. Om de levenskwaliteit van mensen met dementie te verbeteren en zorgmedewerkers te ondersteunen, is er onderzoek nodig naar innovatieve oplossingen. De Qwiek.up, een mobiele beamer die een audiovisuele beleving creëert voor cliënten, kan aanvullend aan persoonsgerichte zorg ingezet worden om probleemgedrag te verminderen, hiermee de kwaliteit van leven verbeteren en de zorgverlener ondersteunen.
Effectieve, op cliënt aangepaste inzet van de Qwiek.up. Wanneer de geclaimde effecten worden aangetoond, zal dit bijdragen de kwaliteit van leven bij ouderen in een gevorderd stadium van dementie. Ontwikkelen van praktijkrichtlijn met betrekking tot de inzet van Qwiek.up bij probleemgedrag. Kennisontwikkeling op gebied van state of the art met betrekking tot probleemgedrag, en de toepassing van de Qwiek.up bij mensen met dementie.
Interventie met de Qwiek.up:
Verbetering kwaliteit van leven van mensen met dementie en hun omgeving. Draagt bij aan positieve werkervaring van zorgmedewerkers.
De resultaten van het onderzoek zijn niet alleen direct van belang voor de verpleeghuisbewoners met dementie en hun professionals, maar zijn ook van belang voor het onderwijs aan zorgprofessionals. Scholing van zorgprofessionals in het omgaan met probleemgedrag en de interactie met de zorgvrager draagt bij aan het verminderen van probleemgedrag. Daarbij blijkt dat reflectie op eigen handelen en gerichte aanpassingen in het contact met mensen met dementie effectief zijn (Ettema, 2016). Zorgprofessionals leren omgaan met en het toepassen van technologie kan hier mogelijk aan bijdragen.
De resultaten zijn van belang voor het gehele werkveld, zowel nationaal als internationaal. Probleemgedrag bij mensen met dementie is een actueel vraagstuk in de verpleeghuiszorg. Belevingsgerichte zorg is sinds de jaren negentig van de vorige eeuw een van de psychosociale benaderingen die wordt toegepast in de zorg voor mensen met dementie, vanuit het uitgangspunt dat een deel van het gedrag van mensen met dementie verklaard kan worden uit de wijze waarop de persoon met dementie omgaat met de cognitieve, emotionele en sociale uitdagingen die de ziekte met zich meebrengt. De resultaten naar de meerwaarde van de Qwiekup voor het welbevinden van mensen met dementie zijn daarmee een belangrijke aanvulling in de state of the art kennis van psychosociale zorg voor mensen met dementie.
Doordat dit onderzoek wordt uitgevoerd op geleide van een concrete vraag vanuit zorgorganisatie ZuidOostZorg met daarbinnen de praktijkleerroute van het Friesland College, de Hanzehogeschool en NHL Stenden Hogeschool wordt een directe verbinding met het onderwijs gelegd.
