Mensen met een verstandelijke beperking leven steeds langer. Deze vergrijzing en hieraan gerelateerde aandoeningen als dementie stellen nieuwe eisen aan de zorg en ondersteuning. Uit verschillende onderzoeken komt naar voren dat professionals in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking het lastig vinden om te gaan met de veranderingen die bij cliënten kunnen optreden als zij ouder worden. Dit geldt met name wanneer cliënten dementie krijgen. Medewerkers geven aan dat zij behoefte hebben aan methodieken, kennis en vaardigheden waarmee zij hun oudere cliënten beter kunnen ondersteunen.
Persoonsgerichte zorgmethodieken kunnen mogelijk voorzien in deze ondersteuningsbehoefte en helpen bij de omslag van taakgerichte naar meer integrale, persoonsgerichte zorg. In de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking worden persoonsgerichte methodieken echter vaak zonder aanpassingen aan de doelgroep overgenomen uit de psychogeriatrische ouderenzorg en bovendien niet consequent toegepast. Onderzoek heeft laten zien dat deze methodieken pas succes kunnen hebben in de zorg voor mensen met een verstandelijk beperking als zij aan deze doelgroep zijn aangepast. Een persoonsgerichte methodiek afkomstig uit de psychogeriatrische ouderenzorg die nog niet in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking wordt toegepast, is Dementia Care Mapping (DCM). DCM is ontwikkeld om medewerkers te ondersteunen in de dagelijkse zorg voor mensen met dementie. Deze gestructureerde, cyclische, observatiemethode gaat uit van de principes van persoonsgerichte zorg. Het doel is het verbeteren van de zorgkwaliteit en daarmee ook van de arbeidstevredenheid van medewerkers en van de kwaliteit van leven van cliënten. Dit maakt dat DCM een veelbelovende methode is om medewerkers in de gehandicaptenzorg te ondersteunen in hun dagelijkse werk met oudere cliënten met dementie.
DCM bleek met kleine aanpassingen toepasbaar te zijn in de zorg en ondersteuning voor oudere mensen met een verstandelijke beperking, zowel met als zonder dementie. Desondanks zijn geen effecten gevonden op de arbeidstevredenheid van medewerkers (N=227) en op de kwaliteit van leven van cliënten (N=224). Een verklaring is dat de grote betrokkenheid van zorgmedewerkers heeft geleid tot overschatting van eigen vaardigheden, waardoor DCM geen verbetering kon geven (‘plafondeffect’), of dat DCM geen effect heeft op deze uitkomstmaten omdat deze te ver af staan van de doelstellingen van DCM. In de kwalitatieve studies (N=83) vonden we dat medewerkers DCM als een nuttige methode beschouwden om de zorg voor oudere cliënten, met en zonder dementie, te verbeteren.
Ondanks dat er geen effecten zijn gevonden op kwaliteit van leven en arbeidstevredenheid kan geconcludeerd worden dat DCM het bewustzijn van medewerkers vergroot wat betreft behoeften en psychosociaal welzijn van hun cliënten. Dat kan bijdragen aan meer persoonsgerichte zorg, mits DCM adequaat geïmplementeerd en ingebed wordt in de dagelijkse zorgpraktijk.
Meer weten over dit onderwerp?
Dr. Feija Schaap
feija.schaap@nhlstenden.com
