Voorspellingen worden niet altijd bewaarheid. Ook trends houden zich niet altijd aan de verwachtingen. Maar de zorgkloof dreigt uit te komen. Net zoals we de vergrijzing konden zien aankomen, omdat de demografische ontwikkelingen bekend zijn, zien we dat het gapende gat tussen het aantal ouderen en het beschikbare aantal zorgverleners angstig dichtbij komt. Als er geen drastische maatregelen genomen worden.

‘Met de kennis van nu’ hadden we …, maar die kennis is er nu al. De cijfers laten zien dat het aantal ouderen tot 2040 nog fors zal toenemen – ook kwetsbare ouderen – en dat het aantal zorgprofessionals en informele zorgers fors tekort zal schieten. En dan hebben we nog niet meegenomen dat het mantelzorgarsenaal ook veroudert, dat de combinatie werk en mantelzorg veel problemen geeft en dat nu al veel mantelzorgers overbelast zijn. Tijdens de coronapandemie kunnen we een beetje proefdraaien met maatregelen. Alleen willen we, als alles weer normaal is, tijdelijke maatregelen weer terugdraaien. Zo zien we dat er nu in de thuiszorg afgeschaald wordt. In overleg met cliënten wordt bekeken wat echt noodzakelijk is. We zien ook dat het eigen netwerk van de cliënt wordt ingezet om taken – tijdelijk? – over te nemen. Er zijn zorgaanbieders die mantelzorgers trainen om taken over te nemen. Niet alleen een douchebeurt, maar ook oogdruppelen, bloedverdunners prikken, infusen omzetten. Ook zijn er initiatieven om mantelzorgers te betalen. De informele zorgers die toch per definitie vrijwilliger zijn …?

In noodsituaties kan er veel, maar wat als het tekort aan zorgmedewerkers steeds groter wordt en vraag en aanbod – zonder grote ingrepen – niet meer in evenwicht te brengen zijn? Er wordt nu vooral gekeken naar de aanbodkant. Oplossingen als een mantelzorgacademie, digitalisering als beeldbellen, skype en Whatsapp, betaalde mantelzorg en natuurlijk het opleiden van meer professionals. Ze moeten onderzocht wordt op hun realiteitswaarde en op hun consequenties voor alle andere sectoren van de samenleving. Maar hoe zit het eigenlijk met de (toekomstige) vraagkant? Is het misschien mogelijk de vraag te verminderen of minder te laten stijgen en kunnen potentiële zorgvragers dat zelf? Dus in de derde levensfase zelf meer werk maken van langer actief en vitaal blijven, zodat zij, wanneer ze mogelijk niet vitaal meer zijn, zelf in een deel van de zorg kunnen voorzien? Door zich bijvoorbeeld goed voor te bereiden op alle aspecten van oud worden, stappen te zetten en ‘omzien naar elkaar’ handen en voeten te geven. Kunnen we buurten zo inrichten dat ouderen bijdragen aan de zorg voor elkaar? Dan gaat het dus niet om kortdurende projecten, onderzoekjes zonder vervolg, maar om structurele maatregelen. Dat kunnen we niet helemaal zelf, daar is beleid voor nodig, overheden en organisaties die creatief meedenken, die faciliteren en van ‘preventie’ en ouderenparticipatie prioriteiten maken. 

Kwetsbare ouderen die thuis of in een instelling wonen verdienen de beste zorg. Om die voor de toekomst mogelijk te maken, volstaan lapmiddelen en wensdenken niet. Zoiets als ‘wie dan leeft …’, want dan is ‘die dan zorgt’ niet zo vanzelfsprekend als gedacht wordt. Laten we als ouderen bij onszelf beginnen. We zijn er oud en wijs genoeg voor!

Een blog van Anjo Geluk-Bleumink, voorzitter van de Denktank 60+ Noord, een (netwerk)organisatie die uitsluitend met vrijwilligers werkt.   Januari 2022