De dichter des Vaderlands, Lieke Marsman, bedacht het woord en lanceerde het in Zomergasten van 14 augustus 2022: vertraagtaal. Het woord geeft precies weer waar het voor staat: zó onduidelijk, cryptisch of dubbelzinnig formuleren dat daarmee zaken worden opgehouden. Een tekst die alleen maar vraagtekens oproept en de lezer voor raadsels stelt. Ze had er een voorbeeld bij uit een beleidsnotitie van minister De Jonge, maar de voorbeelden liggen voor het oprapen. Zouden de auteurs van dit soort teksten zelf wel weten wat ze opschrijven? Is vaagheid juist de opzet?

Vertragingstactieken zijn er genoeg, bijvoorbeeld in de politiek: weer een commissie benoemen, die dan twee jaar krijgt om het vraagstuk tot de bodem te bestuderen. Of opnieuw een onderzoek voorstellen, omdat toch nog niet alles bekeken is of omdat nu knopen doorhakken teveel problemen geeft. Een niet zo bekende: de bestuurlijke beleidscyclus van gemeentes, waarbij de vier collegejaren – van verkiezing naar verkiezing – eigenlijk maar twee volle beleidsjaren omvatten. Lang gedacht dat inspraakrondes, meepraatsessies en overlegtafels een effectieve manier waren om de stem van de burger te horen en te laten meewegen bij het maken van beleid, moest ik tot de conclusie komen – er zijn goede uitzonderingen – dat ze meestal nergens toe leiden.

Gevraagd naar de vervolgstappen van de inspraak, kreeg ik vaak iets te horen als: “We nemen het mee!”, “U hoort nog van ons.” Iets specifieker: vragen naar gemeentelijk ouderenbeleid – toch voor de hand liggend gezien de actuele maatschappelijke ontwikkelingen - worden beantwoord met: “We hebben hier geen doelgroepenbeleid.” Ook geen ouderen misschien?

Er zijn meesters in het gebruik van vertraagtaal en vertraagacties. Ze verschuilen zich achter beleidstermen, formuleringen uit effectief organiseren-boeken en ze gebruiken zinnen zonder kop of staart, waarbij je na de eerste alinea al denkt: wat staat hier nu? Hopeloze taal is het en zeker niet alleen voor mensen met een taalprobleem of voor nieuwkomers in Nederland. En dan zijn er natuurlijk ook de teksten waarvan de bedoeling niet anders kan zijn dan onduidelijkheid of dubbelzinnigheid scheppen of verdeeldheid zaaien. Teksten waarmee elke lezer zijn gelijk kan halen en toch ook weer net niet. Taal zonder inhoud. Vage taal is ook vertraagtaal.

Als we allemaal last hebben van vertraagtaal, vertragingstactieken, brieven met vraagtekens in plaats van heldere taal, waarom doen we er dan niets aan?

Zelf helder formuleren en duidelijke vragen stellen helpt altijd. Afspraken maken en anderen en elkaar aan termijnen houden, ook. Op: “We nemen het mee”, reageren met: “Waarheen?” Op “U hoort nog van ons” met: “Wanneer?” Meteen vragen om uitleg als je iets niet begrijpt is niet dom, maar wijs. Doorvragen dus en geen genoegen nemen met kluitjes in het riet en vage beloftes. En brieven met vertraagtaal? Terugsturen! Met het verzoek de brief te vertalen in gewonemensentaal. Laat formele brieven voor u ze wegstuurt lezen aan een kritische collega of iemand uit de doelgroep. Twijfelt u? Ik doe het graag voor u!

Voor mij is vertraagtaal het woord van 2022. Een woord met een opdracht voor ons allemaal: NIET MEER GEBRUIKEN!